Gwajakowiec, najtwardsze drzewo świata, było szeroko wykorzystywane przez Indian z Ameryki. Jego niezwykle twarde drewno znalazło zastosowanie w wielu dziedzinach, ale to przede wszystkim właściwości lecznicze sprawiły, że Indianie darzyli je szczególną czcią. Żywica tego drzewa okazała się skuteczna w leczeniu wielu chorób, w tym kiły. Niestety, obecnie gwajakowiec jest gatunkiem zagrożonym wymarciem.
Drewno gwajakowca - najtwardsze na świecie
Gwajakowiec to drzewo wyróżniające się niezwykle twardym i gęstym drewnem. Jego gęstość sięga nawet 1300 kg na metr sześcienny, co czyni je najtwardszym drewnem na świecie. Nic więc dziwnego, że było ono niezwykle cenione i szeroko wykorzystywane już od czasów prekolumbijskich.
Indianie znali wiele zastosowań dla drewna gwajakowca. Wykorzystywali je między innymi do produkcji narzędzi, broni oraz przedmiotów codziennego użytku. Doceniali przede wszystkim jego wytrzymałość i odporność na zużycie.
Również współcześnie drewno to znajduje szerokie zastosowanie, szczególnie w przemyśle. Wykonuje się z niego na przykład precyzyjne części maszyn, a nawet łożyska okrętowe. Dzięki swoim właściwościom sprawdza się doskonale w tak wymagających warunkach.
Właściwości fizyczne i chemiczne
Kluczową cechą drewna gwajakowca jest jego ekstremalna twardość i gęstość, sięgająca nawet 1300 kg/m3 w przypadku martwych drzew. Jest ona porównywalna z gęstością metali takich jak ołów czy cynk.
Ponadto drewno to charakteryzuje się dużą wytrzymałością mechaniczną oraz odpornością na ścieranie. Świetnie znosi obciążenia statyczne i dynamiczne. Jest równocześnie elastyczne, dzięki czemu dobrze tłumi drgania.
Zastosowanie w medycynie i budownictwie
Jednak to nie tylko cechy fizyczne decydowały o popularności gwajakowca. Ogromne znaczenie miały także właściwości chemiczne drewna i zawarte w nim związki aktywne, wykorzystywane od wieków w medycynie naturalnej.
Żywica gwajakowca była stosowana przez Indian jako skuteczny środek na kiłę i inne choroby weneryczne.
Obecnie wyciągi z tego drzewa wchodzą w skład leków wykrztuśnych, a także preparatów łagodzących kaszel i ułatwiających oddychanie. Znane są również właściwości przeciwzapalne gwajakowca.
Poza zastosowaniami medycznymi, wyjątkowo twarde i odporne drewno gwajakowca sprawdza się doskonale w budownictwie. Nadaje się zarówno na elementy konstrukcyjne, jak i wykończeniowe - podłogi, schody, meble. Często stosowane jest na zewnątrz ze względu na odporność na warunki atmosferyczne.
Gwajakowiec objęty ochroną
- Gwajakowiec krytycznie zagrożony wymarciem na Florydzie i niektórych wyspach Karaibów
- Umieszczony na liście gatunków CITES od 2019 roku
Niestety, z biegiem czasu gwajakowiec stał się ofiarą własnej popularności. Masowe pozyskiwanie drewna i żywicy na potrzeby medycyny i rzemiosła doprowadziło do drastycznego przetrzebienia naturalnych populacji tego drzewa.
Obecnie gwajakowiec uznawany jest za gatunek zagrożony wymarciem i objęty ochroną na mocy konwencji CITES. Na terenie Ameryki Północnej i Karaibów trwają działania mające na celu odbudowę jego naturalnych siedlisk i restytucję gatunku.
Niestety, z biegiem czasu gwajakowiec stał się ofiarą własnej popularności. Masowe pozyskiwanie drewna i żywicy na potrzeby medycyny i rzemiosła doprowadziło do drastycznego przetrzebienia naturalnych populacji tego drzewa. Obecnie gwajakowiec uznawany jest za gatunek zagrożony wymarciem i objęty ochroną na mocy konwencji CITES.
Na terenie Ameryki Północnej i Karaibów trwają działania mające na celu odbudowę jego naturalnych siedlisk i restytucję gatunku. Np. na Florydzie, gdzie występował endemiczny podgatunek gwajakowca, został on uznany za krytycznie zagrożony. Podjęto tam program reintrodukcji polegający na nasadzeniach drzew wyhodowanych z nasion zebranych z ostatnich okazów.
Podobne projekty realizowane są także na Karaibach, gdzie gwajakowiec wyginął już na wielu wyspach. Restytucja tego cennego drzewa ma kluczowe znaczenie nie tylko ze względów przyrodniczych, ale również kulturowych. Stanowi ono bowiem nieodłączny element tożsamości i dziedzictwa Indian z Ameryki Środkowej.
Podsumowanie
Gwajakowiec to niezwykłe drzewo o bardzo twardym i gęstym drewnie. Od wieków cenione było przez Indian z Ameryki Środkowej zarówno ze względu na swoje właściwości fizyczne, jak i lecznicze. Wykorzystywali oni drewno do produkcji narzędzi i broni, a żywicę w medycynie m.in. do leczenia kiły.
Dzisiaj gwajakowiec nadal znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle i budownictwie, jednak przez niekontrolowaną eksploatację stał się gatunkiem zagrożonym. Trwają działania mające na celu jego ochronę i restytucję populacji w Ameryce Środkowej.
